Trudno nie lubić kakao. Dostarcza sporej dawki słodyczy, podnosi poziom endorfin, wspomaga produkcję dopaminy, a nawet fenyloetyloaminy, czyli hormonu zakochanych. Mimo to, mało kto poświęca mu dłuższą refleksję. Tymczasem, kakaowiec, dzięki któremu możemy smakować kakao i produkty czekoladowe, jest uznawany za świętą roślinę o bogatej historii pełnej kulturowych znaczeń, a nieprzetworzone kakao może odkryć przed nami wyjątkowe doznania na poziomie ciała i ducha. Czym jest kakao ceremonialne i co odróżnia je od powszechnie dostępnego kakao?

Historia ceremonialnego kakao

Kakao było używane ceremonialnie przez tysiące lat, a jego historia jest głęboko zakorzeniona w okresie przedklasycznym cywilizacji Majów. Picie spienionego kakao odgrywało kluczową rolę w rytuałach narodzin, śmierci i odrodzenia, a także ceremoniach zaślubin [2]. Jedna z rdzennych grup Majów, Ch’orti’, do dziś używa kakao podczas tak zwanych ceremonii deszczu, silnie związanych z lokalnym środowiskiem [4].

Kakao łączono z bóstwami i wierzono w jego uzdrawiającą moc, wspomaganie płodności oraz pogłębianie relacji człowieka z naturą. Nazywano je pokarmem bogów, lekarstwem serca czy świętym ziarnem. Początkowo, przetwórstwem kakaowca zajmowały się głównie kobiety, gdyż duch świętej rośliny kojarzony był z majańską boginią Ixcacao [1].

Niezwykle ciekawa jest koncepcja animizmu, tak powszechna dla starożytnych i rdzennych kultur. W myśl tej teorii uważano, że rośliny mają duszę, przypisywano im zdolność posiadania świadomości, a w sanskrycie określano je jako devy. Niektóre z roślin o silnych właściwościach leczniczych znane były jako rośliny mistrzowskie lub nauczycielskie. To między innymi ayahuasca, pejotl czy szałwia, traktowane przez szamanów z wyjątkową pokorą i wiarą w ich uzdrawiającą, boską moc [1]. Obok tych roślin wymieniane jest kakao.

Medycyna kakao ceremonialnego 

Choć kakao nie wykazuje właściwości psychoaktywnych, przez wielu uznawane jest za narzędzie do transformacji, zdolne wzbudzić inspirujące duchowe doznania. Naturalne, nieprzetworzone kakao łączy nas z naszym wnętrzem, intuicją, ogrzewa otwierając serce i umysł, wzmaga kreatywność, budzi potężne twórcze energie i wspiera przywracanie równowagi emocjonalnej. Uważane jest też za afrodyzjak.

Ceremonie kakao cieszą się coraz większą popularnością szczególnie pośród osób głęboko świadomych, rozwijających się duchowo i introspektywnych. Przeważnie spożywanie kakao łączone jest z medytacją dynamiczną, jogą, wspólnym śpiewem lub tańcem ekstatycznym.

Nauka potwierdza, że kakao jest bogatym źródłem teobrominy, żelaza, magnezu, tryptofanu, witamin z grupy B i flawonoidów. Spożywanie kakao może być pomocne przy anemii, a także obniżać ryzyko chorób kardiometabolicznych poprzez poprawę markerów trójglicerydów, cholesterolu HDL i insuliny na czczo. Kakao wspomaga również funkcjonowanie mózgu i zdolność koncentracji [6].

Kakao ceremonialne a zwykłe kakao

Cała magia kakao ceremonialnego tkwi w jego organicznej naturze. Owoce kakaowca, z których powstaje ceremonialne kakao, nie dojrzewają w pełni, aby utrzymać wysokie stężenie korzystnych związków [3]. W przeciwieństwie do czekolady i proszku kakaowego, kakao ceremonialne jest przetwarzalne w minimalnym stopniu. Po zebraniu ziaren kakaowca i fermentacji, ziarna kakao prażone są w niskich temperaturach, aby zachować wartości odżywcze, integralność i czystość. 

Proces obróbki ziarna przebiega w trzech etapach, począwszy od fermentacji pozwalającej na uzyskanie odpowiedniego aromatu oraz zniwelowanie działania niekorzystnych składników, poprzez suszenie (lekkie podgrzewanie w niewysokich temperaturach) i rozdrabnianie z wykorzystaniem tradycyjnych, kamiennych naczyń. Jako produkt końcowy uzyskuje się pastę kakaową, a przyrządzony z niej napój jest gęstszy, tłustszy i bardziej wyrazisty niż zwykły napój kakaowy. Dobre kakao ceremonialne zawiera minimum 50% tłuszczu kakaowego. 

Z założenia kakao ceremonialne powstaje z ziaren kakaowca uprawianego na ekologicznych plantacjach, bez użycia pestycydów, herbicydów i innych chemikaliów. Rolnicy, którzy zajmują się uprawą kakao są opłacani w sposób uczciwy i taki, który pozwala im utrzymać siebie i rodzinę. Ponieważ jednak brak obecnie regulacji i standaryzacji dotyczących kakao organicznego czy kakao ceremonialnego, warto dokładnie sprawdzać źródła oferujące kakao o takim nazewnictwie.

Rodzaje kakao ceremonialnego – Criollo, Chuncho, Beniano

O wyjątkowości kakao ceremonialnego decyduje już odpowiedni dobór odmiany kakaowca. Do produkcji kakao ceremonialnego wykorzystywane są wyłącznie odmiany natywne, czyli pierwotne. Obecnie, większość uprawianych roślin kakaowca to hybrydy sztucznie wyhodowane przez człowieka, które wykazują lepszą odporność na choroby i mają większe ziarna [5]. 

Odmiany natywne, takie jak Criollo i Chuncho z Peru posiadają znacznie mniejsze ziarna, a ich plony nie są tak obfite. Są wymagające, a przez to bardzo cenne. Chętnie wykorzystywane do celów ceremonialnych Criollo pochodzi z gór Sierra Nevada w Kolumbii i wywodzi się bezpośrednio od plemienia Arhuaco. To nasycone duchem plemienia kakao posiada aksamitny, a zarazem intensywny smak. Chuncho, najstarsza odmiana kakaowca w Peru, rośnie w Dolinie Inków. Ta natywna odmiana kakaowca pozwala uzyskać kakao o posmaku suszonych kwiatów, ściętej trawy, suszonych owoców i miodu. Dobrze znane jest też ceremonialne Beniano pochodzące z boliwijskiej Amazonii, z regionu Beni. Z ziaren Beniano powstaje pasta kakaowa, która charakteryzuje się lekko kwiatowymi nutami oraz gorzkim, ziemisto-czekoladowym smakiem. 

Nie bez powodu kakao było uznawane przez Majów czy Azteków za pokarm bogów. Ten wspaniały koktajl składników odżywia ciało i duszę i wprawia w błogi nastrój, niezależnie od tego, czy spożywamy go podczas ceremonii, czy też we własnych czterech kątach. Odpowiednio przygotowane kakao ceremonialne, spożyte z należytą uważnością, może zasilić cenną energią oraz stać się codziennym, pięknym rytuałem.

[1] https://www.thestll.com/articles/ceremonial-cacao-explained

[2] Strupp Green, J. (2009). Feasting with Foam: Ceremonial Drinks of Cacao, Maize, and Pataxte Cacao

[3] https://www.santabarbarachocolate.com/blog/cacao-ceremony-and-ritualistic-preparation-of-cacao/

[4] Kufer, J., Grube, N., Heinrich, M. (2006). Cacao in Eastern Guatemala – a sacred tree with ecological significance. Environment, Development and Sustainability

[5] https://santamedicina.pl/ceremonialne-kakao/

[6] https://www.thenationalnews.com/lifestyle/food/the-physical-and-spiritual-benefits-of-cacao-1.875232